Opština Novi Bečej: Geografska monografija sa prikazom prirodnih karakteristika, stanovništva, privrede i naselja

Istražite duboko ukorijenjene prirodne čari i ekonomske potencijale Opštine Novi Bečej kroz sveobuhvatnu geografsku monografiju. Upoznajte se sa fascinantnim aspektima reljefa, geologije, klime, voda, biljnog i životinjskog sveta, dok istovremeno istražujete živopisna naselja i raznovrsnu privredu. Ova informativna knjiga pruža dragocen uvid u bogatstvo jedinstvenog vojvođanskog kraja, nudeći širok spektar informacija korisnih za obrazovanje, regionalno planiranje i očuvanje lokalnog identiteta.

Kratak istorijski pregled naselja i razvoja stanovništva

Na osnovu detaljnih i višegodišnjih arheoloških istraživanja, utvrđeno je da je Banat, kao i cela Panonska nizija, bio naseljen još u preistorijskom dobu. Na teritoriju Banata tokom istorijskih razdoblja naseljavali su se mnogi narodi. Pomenimo samo neke: Rimljani, Goti, Gepidi, Huni, Avari, Bugari, Mađari, Tatari, Turci i mnogi drugi, a od slovenskih naroda Srbi i Hrvati, a zatim i ostali slovenski narodi Balkanskog poluostrva. Neki od navedenih naroda ostali su duže, a neki kraće vreme. Mnogi su se već odavno iselili, a neki su opet nestali, jer su ih asimilovali drugi narodi. Od svih pomenutih naroda čiji pripadnici sada žive na teritoriji novobečejske sub- regije, starosedelačkim etničkim grupama mogu se smatrati Srbi i Mađari, dok svi ostali koji nastanjuju sadašnju teritoriju opštine predstavljaju doseljenike, nastanjene ovde posle proterivanja Turaka iz ovih krajeva.

Prvi tragovi ljudskih naselja na ovoj teritoriji potiču još iz mlađeg kamenog i bronzanog doba, odnosno pre nekoliko hiljada godina. To potvrđuju ostaci materijalne kulture, pronađeni na dva najstarija i najbolje ispitana arheološka nalazišta — Matejski brod i Borđoš.

Arheološko nalazište Matejski brod nalazi se severoistočno od Novog Bečeja. Ovde je pronađen samo jedan lokalitet, koji vremenski potiče iz perioda 3000—1000. godine pre nove ere. Detaljnim istraživanjima, ovde su otkriveni tragovi poluzemunica četvrtastog oblika, sa orijentisanim uglovima kuća prema glavnim stranama sveta. Pored ostataka sedam ovakvih objekata, nađeni su i drugi značajni arheološki materijali. To su, pre svega, pečena keramika vinčanskog i potiskog tipa, sa različitim ornamentima; ostaci oruđa od gline i kostiju, ostaci peći, ognjišta i groba. Sve to ukazuje da je na ovom tlu veoma davno (pre nekoliko hiljađa godina) postojala kulturna grupa razvijene primitivne zemljoradnje — vinčanska grupa. Ovo potvrđuje i arheološko nalazište Borđoš.

Arheološko nalazište Borđoš nalazi se jugozapadno od sadašnjeg centra opštine. Karakteristično je da se oba nalazišta locirana na terenima, koji su s jedne strane bezbedni za stanovanje, a, s druge, pružaju povoljne uslove za lov, ribolov i primitivno stočarstvo i zemljoradnju. To su uzvišeni delovi lesne terase sa vodoplovnim područjima Tise u blizini. Nalazište Borđoš ima dva lokaiiteta. Na prvom lokalitetu je pronađena mešavina potiske i vinčansko,torđoške kulturne grupe. Ostaci ovog lokaliteta datiraju iz perioda oko 2500. godine pre nove ere.

Drugi lokalitet borđoškog nalazišta potiče iz bronzanog i početka starijeg gvozdenog doba, oko 1500—1000. godine pre nove ere. Ovde je nađeno nekoliko bronzanih predmeta i groblje sa urnama. Nađene urne ukazuju na verske obrede tog starog stanovništva. Prema njima, oni su spaljivali svoje mrtve i ostavljali njihov pepeo u specijalnim posudama.

Oba arheološka nalazišta pouzdano ukazuju da je današnja teritorija novobečejske subregije bila delimično naseljena još pre nekoliko hiljada godina i da su se stanovnici ovog kraja bavili lovom, ribolovom i primitivnim stočarstvom i ratarstvom. Postepenim potiskivanjem skupljačke prakse, u ovim krajevima dolazi do napuštanja skitačkog načina života i početnog razvoja primitivne zemljoradnje i stočarstva. Tako se javlja nova podela rada, koja u razvoju društvenih odnosa tog vremena za posledicu ima smenu matrijarhata patrijarhatom. Postepenim porastom uloge muškarca u porodici i učvršćivanjem njegove vlasti u porodici, dolazi do bitnih promena u društveno-ekonomskim odnosima ovog stanovništva, do podizanja stalnih ljudskih naselja i začetaka pojedinih privrednih grana.

Napuštajući najstarija vremenska razdoblja u kojima je na ovom tlu živeo čovek, oslanjamo se u daljem izučavanju na ostatke materijalne kulture iz rimskog perioda. Iako su arheološki ostaci iz ovog perioda relativno oskudni, nepotpuni i nedovoljno ispitani, pouzdano se zna da je ovaj kraj kraće vreme bio u sastavu jedne rimske provincije. To je bilo u periodu od vladavine cara Trajana do pred kraj vladavine cara Aurelijana (270—275. godine nove ere). U tom vremenskom razdoblju ovaj deo sadašnjeg Banata predstavljao je veoma važnu strategijsku tačku severne granice Rimske imperije u Evropi, jer su glavna utvrđenja za odbranu od Varvara bila izgrađena na levoj obali Moriša, Tise i Dunava.

Po još nedovoljno pouzdanim podacima iz ovog perioda, na području sadašnje opštine Novi Bečej postojalo je naselje bivšeg vojnog logora. Ovo naselje nalazilo se na području današnjeg Garajevca, s leve strane puta prema Bašaidu.

Većom najezdom Varvara iz istočne Evrope, posle vladavine cara Aurelijana naglo je počela da slabi odbrambena moć Rimske imperije. Tako je počelo pomeranje njenih granica ka zapadu i povlačenje Rimljana sa ovog područja. Posle toga ovaj deo sadašnje Vojvodine doživljava velike etničke promene, potpuno se menja struktura stanovništva i razvija se imigracioni proces, odnosno doseljavanje novih stanovnika. Tako nastaje novo poglavlje etničkog kretanja i naseljavanja novobečejske subregije.

U prelaznom periodu, od pomeranja Rimske imperije ka zapadu do masovnog naseljavanja Slovena u Potisje, pominju se prolazni stanovnici ovih krajeva. Među najpoznatijim plemenima pominju se, pre svega, Agatirci. Zatim ovu teritoriju, bez dugog zadržavanja, prelaze Huni, Gepidi, Sarmati, Avari. Uporedo s kretanjem pomenutih plemena, nastaje period postepenog naseljavanja južnih Slovena.

Glavna masa Slovena nailazila je dolinom Tise i odmah delimično naseljavala Potisje i celu Vojvodinu. Preostali deo slovenskih plemena nastavlja svoje kretanje ka jugu, naseljavajući ostale delove Balkanskog poluostrva. Pošto su južni Sloveni bili najmasovnija plemena koja su se naselila u ovim krajevima, oni su se na ovom tlu i zadržali do danas. Sva ostala plemena napustila su ovu teritoriju, ili su se asimilovala u masi slovenskog stanovništva.

Krajem IX veka, 895. godine, dolazi do prodora Mađara u ove krajeve. Pobedom nad Bugarima i Vizantijom, oni uspostavljaju svoju vlast nad ovim delom Panonske nizije i tu se naseljavaju.

Zatim sledi prodor Turaka preko Balkanskog poluostrva, ka severu. Pobedom kod Mohača, oni nastavljaju svoju najezdu ka srednjoj Evropi. U periodu svoje moći, pored ostalog, naseljavaju Banat srpskim življem iz Srbije, koje se pretežno zadržalo u ovim krajevima i posle 1718. godine, kad su se Turci, posle drugog poraza u borbi sa Austrijom, morali povući iz ovih krajeva.

U XVIII veku dolazi do ponovnog doseljavanja Mađara u ove krajeve i do prvog naseljavanja Nemaca. Zatim slede imigracije i emigracije stanovništva posle prvog i drugog svetskog rata, čime i novobečejska subregija konačno dobija svoje etničko šarenilo. O detaljima kretanja stanovništva u XVIII, XIX i XX veku, biće više reči kad se bude obrađivalo stanovništvo svih mesta u opštini pojedinačno, odnosno u drugom, posebnom, delu ove studije.

Related Articles

Prof. dr Aleksandar Kasaš

Prof. dr Aleksandar Kasaš