Upoznajte zanimljive i edukativne kratke činjenice o istoriji, kulturi, tradiciji i drugim temama vezanim za Novi Bečej i Banat. Saznajte više o ključnim događajima, ličnostima i tradicijama koje su oblikovale ovaj region.
Podelite stranicu na društvenim mrežama
Mač pronađen u ruševinama bečejske tvrđave mogao bi biti još jedan dokaz o postojanju Bečeja u 11. veku. Iako postoji nesuglasica oko nekih podataka, ovaj mač je pokazatelj da je Bečej imao značajnu ulogu u tom vremenu.
Turska je osvojila Bečej 19. septembra 1551. godine, nakon što su se borbe vodile četiri dana. Iako su Mađari pokušavali da organizuju odbranu, Turci su na kraju zauzeli grad i pobili sve branioce.
Posle proterivanja Turaka, naseljenici Novog Bečeja su se vratili na područje gde je nekada bio Bečej, a naselje je dobilo naziv Novi Bečej.
Novi Bečej i okolna područja su tokom istorije bila ključna bojišta i migracijska tačka za mnoge narode, kao što su Goti, Huni, Gepidi, Avari, Sloveni, pa čak i Mađari. Avari su, na primer, vladali ovim krajevima dva veka, a njihovu vladavinu prekinuo je Karlo Veliki 803. godine.
Vranjevo je nastalo 1751. godine kada su graničari, uključujući one iz Starog Bečeja, Bačkog Petrovog Sela i Mola, prešli u Banat. Zanimljivo je da je naziv "Vranjevo" verovatno potekao od imena Franjo Lotaringijski, muža Marije Terezije, kao i da su se kasnije u Vranjevu naselili Mađari, posebno zanatlije i mlinari.
U 19. veku, Vranjevo je bilo centar obrazovanja, jer je srpska osnovna škola imala isti broj učenika kao i ona u Kikindi, a tokom vremena se pojavilo veliko interesovanje za srednje i visoko obrazovanje. Vranjevčani su se školovali na prestižnim institucijama, kao što je somborska Preparandija, koja je bila najistaknutija škola za vojvođanske Srbe u to vreme.
Obnova Pećke patrijaršije 1557. godine bila je jedan od najvećih političkih uspeha Srba, jer je ujedinila srpski narod, od Soluna do Budima, u jedinstvenu versku, etničku, političku i kulturnu zajednicu.
Tokom arheoloških istraživanja, u Novom Bečeju su pronađeni važni nalazi, uključujući mamutovu glavu s kljovama, koja pripada životinji koja je izumrla na kraju paleolita. Osim toga, na lokalitetu Matejski Brod otkriveno je naselje sa ostacima kuća, grobovima i alatima, čija hronologija se proteže od trećeg milenijuma pre naše ere do trinaestog veka naše ere.
Na području Novog Bečeja pronađeni su ostaci rimskih vojnih logora i utvrđenja, uključujući zasvođene hodnike utemeljene od cigala, koji su otkriveni prilikom izgradnje Radničkog doma 1975. godine, kao i temelji hotela "Tiski cvet" i Doma zdravlja. Ovi nalazi potvrđuju da je Novi Bečej bio naseljen još u vreme Rimljana.
Nakon osvajanja Banata, Turci su u gotovo svakom selu naselili nekoliko novih srpskih porodica, ali su dozvoljavali Srbima vojnicima da zadrže svoju veru, što je bila retkost u tadašnjoj Osmanskoj imperiji.
U periodu vladavine despota Đurđa Brankovića, Bečej je bio ključan grad u njegovom posedu. Godine 1450, pod vladavinom Janoša Hunjadija, u Bečeju je održana sednica mađarskog državnog sabora, što pokazuje stratešku važnost grada. Nakon toga, Bečej se ponovo našao pod vlašću Brankovića, ali se tokom narednih godina često menjao zbog političkih sukoba.
Posle Karlovačkog i Požarevačkog mira, Potisko-pomoriška granica je prestala da bude potrebna, što je omogućilo Austriji da sprovede kolonizaciju Nemaca. Međutim, Marija Terezija je tek 1741. godine pod pritiskom mađarskog plemstva pripojila ove teritorije županijama.
Pre prvog svetskog rata, samo nekoliko gradova u Banatu imalo je svoju pisanu istoriju, a Novi Bečej i Vranjevo nisu među njima. Pisane istorije ovih mesta su se retko javljale, uglavnom kroz radove mađarskih i nemačkih istoričara.
Mehmed-paša Sokolović je bio ključni turski zapovednik u osvajanju Banata. Zanimljivo je da je za vreme borbe za Bečej i Bečkerek koristio srpski jezik u komunikaciji sa ugarskim predstavnicima, što je bio deo politike osmanlijskog mira i stabilnosti u regionu.
Mađari su počeli da se naseljavaju u Novom Bečeju još pre Beogradskog mira 1739. godine, a među prvim naseljenicima bili su zanatlije iz Beograda i Segedina, koji su se kasnije naselili i u Veliki Bečkerek.
Prema planu za razvoj Banata, uz puteve i utrine sadili su se dudovi. Oni su služili za uzgoj svilenih buba, ali i kao hladovina za poljoprivrednike i stoku na ravničarskim njivama.
💡 Saznaj više o ovome: Planska kolonizacija Banata
Za vreme poslednjeg austrijsko-turskog rata (Kočine Krajine), u Vranjevo je doselilo 228 Srba iz Šumadije i Pomoravlja, a ovaj događaj je od posebnog značaja za istoriju Novog Bečeja.
Bečej je 1331. godine postao prvi kraljevski slobodan grad u Banatu, čime je stekao posebni status u okviru mađarskog kraljevstva. Grad je bio i sedište Torontalske županije, koja je obuhvatala širu teritoriju u ovom delu Ugarske, a Bečej je tokom tog perioda postao važno administrativno i trgovinsko središte.
Do polovine 18. veka stanovništvo Banata uglavnom je živelo u zemunicama, kolibama od pletera i trske, koje su lako napuštane zbog nomadskog načina života. Tek kasnije su sela počela da se grade planski, sa ušorenim ulicama i bunarima.
💡 Saznaj više o ovome: Planska kolonizacija Banata
Iako postoje različite teorije, Bečej se pominje u istorijskim izvorima od 1091. godine, kada su Kumani prešli Tisu u blizini Bečeja. Iako su izvori ponekad nejasni, smatra se da je Bečej postojio kao naselje u tom periodu, a moguće je da je bio pod administrativnim okvirom Bačke županije, iako se nalazio na desnoj obali Tise, u Banatu.
Tokom ranog perioda terezijanske kolonizacije (1739–1749), nekoliko nemačkih porodica naselilo je Novi Bečej, ali su se kasnije asimilirali i postali Mađari kroz brakove i integraciju u lokalnu zajednicu.
Romi potiču iz Azije, verovatno iz Indije, i migrirali su kroz Persiju, Malu Aziju i Siriju pre nego što su stigli u Evropu. U Evropu su došli tokom 14. veka, ulazeći u različite delove kontinenta, uključujući Balkan. Veći broj Roma naselio se u Srbiji tokom turske vladavine, dok su nakon toga neki došli iz Rumunije, čime su se oblikovali specifični dijalekti, kao što je rumunski jezik koji se koristi među Romima Vranjeva.
💡 Saznaj više o ovome: Romi u Novom Bečeju i Vranjevu
U vreme kada je Josif Marinković odrastao, Vranjevo je bilo najrazvijenije naselje u velikokikindskom Dištriktu, zahvaljujući trgovinskoj aktivnosti koja je nastala zbog blizine plovnog rukavca reke Tise. Vranjevo je bilo važno trgovinsko središte, sa velikim magacinima za izvoz žitarica, što je privuklo brojne trgovce i zanatlije da se nastane i obavljaju svoje poslove u tom mestu.
Panonsko more je postojalo pre otprilike 30 miliona godina i nestalo pre više od 600.000 godina, a njegovi ostaci su danas prisutni u vidu jezera poput Nižiderskog, Balatona i Palića. Ova voda je ostavila bogate naslage nafte, mrkog uglja, lignita i drugih mineralnih resursa.
Nakon okupacije, Jevreji iz Novog Bečeja su internirani u lokalnom skladištu, a potom prebačeni u koncentracione logore, gde su većina stradali. Oni koji su preživeli rat bili su retki, a među njima je bila i porodica Adolfa Šlezingera, trgovca žitom, koja je uspela da pobegne u sigurnije delove Jugoslavije pre okupacije.
💡 Saznaj više o ovome: Tragična sudbina tokom Drugog svetskog rata
Prema jednom tumačenju, ime Bečej potiče od francuskog plemena Beche, koje je doselilo u ove krajeve tokom vladavine mađarskog kralja Ištvana I. Dve porodice iz ovog plemena, Beche i Gregor, igrale su značajnu ulogu u širenju hrišćanstva u Ugarskoj. Naselja koja su formirali, uključujući Bečej, nosila su njihova imena. Ovo ime je navodno nastalo usled pogrešnog tumačenja od strane Mađara.
Tokom 1594. godine, Srbi u Banatu su podigli prvi ustanak protiv Osmanlija na okupiranoj teritoriji, privremeno zauzevši gradove Bečej i Bečkerek (danas Novi Bečej i Zrenjanin).
20. oktobra 1941. godine, tokom okupacije, uhapšeno je nekoliko desetina uglednih građana i političara iz Novobečejskog sreza. Zatvorenici su, tokom desetodnevnog zadržavanja, morali slušati "predavanja" od pro-Nedićevih šovinista, koji su ih nagovarali da podrže kvislinšku vladu i da se priključe borbi protiv komunističkog otpora, predstavljajući ga kao pretnju po srpsku sudbinu.
Prema predaji, naselje Vranjevo dobilo je naziv po stotinama vrana koje su nastanjivale ovo područje, a 1782. godine zabeleženo je da je u bečejsko-vranjevačkoj šumi ubijeno čak 9.623 vrane.
Posle proterivanja Turaka, Austrija je kolonizovala Banat nemačkim stanovništvom, prepoznajući važnost ovog regiona kako za poljoprivrednu proizvodnju, tako i za političku sigurnost, jer su Nemci bili lojalni austrijskoj vlasti.
Tvrđava u Novom Bečeju porušena je tek 1701. godine, dve godine nakon potpisivanja Karlovačkog mira, iako su odredbe mira predviđale njeno ranije rušenje.
Jevrejska zajednica u Novom Bečeju ostvarila je značajan ekonomski uspeh, naročito u trgovini. Njihovo učešće u trgovini žitom, koju su potpuno preuzeli početkom 20. veka, omogućilo im je da postanu istaknuti članovi društva. Takođe, mnogi od njih su postali ugledni intelektualci, uključujući advokate i lekare.
💡 Saznaj više o ovome: Ekonomski uspon i doprinos razvoju Novog Bečeja
Nakon Karlovačkog mira, Austrija je naselila Srbe iz okoline Estergoma i Budima duž novostvorene Potisko-pomoriške granice, čime je osigurala odbranu svojih novih teritorija.
Bečej je od srednjeg veka bio važno naselje zbog svog geografskog položaja, uz Tisu, što mu je omogućilo trgovinu i povezanost s južnim kraljevstvima, posebno Vizantijom. Razvijao se u periodima blagostanja, a najteži periodi za naselje bili su tokom mongolskih osvajanja u 13. veku.
Naseljavanje Mađara u Banat, naročito u Debeljaču, imalo je značajan uticaj na unapređenje poljoprivrede, jer su Mađari, kao iskusni radnici, bili ključni za regulaciju reka, odvodnjavanje bara i uzgoj duvana.
💡 Saznaj više o ovome: Mađari u Banatu: Pokretači poljoprivredne revolucije
Članaka
0
Articles