Novi Bečej i Vranjevo kroz istoriju

Istražite izvanrednu prošlost Novog Bečeja i Vranjeva kroz stranice knjige 'Novi Bečej i Vranjevo kroz istoriju'. Otkrijte političke događaje, ekonomski razvoj i kulturnu baštinu ovih banatskih gradova kroz bogato dokumentovane priče. Pratite evoluciju od najranijih dana do savremenosti, istražujući složene niti političkih intriga, ekonomske transformacije i kulturnih uspona. Proživite prošlost kroz oči autora, dok se stranice knjige otvaraju pred vama, pružajući jedinstvenu perspektivu na život i nasleđe ovih značajnih lokaliteta.

Prodaja kameralnih imanja u Banatu i novobečejski spahija

Karakteristike Banata u osamnaestom veku su velike migracije i kolonizacije, i mnoga administrativno-ekonomska eksperimeentisanja. Od lepih zamisli o razvoju Banata malo se ostvarilo. Banat je tavorio i očekivao da se nešto radikalnije promeni u vođenju privredne politike.

Društvena hijerarhija i kuluk kao osnova feudalizma osamnaestog i devetnaestog veka

U Torontalskoj županiji bilo je 1785. godine svega 108 plemića, a već niakon pedeset godina 976, što je devet puta više. I pored tako naglog povećanja, broj plemića bio je srazmerno mali u odnosu na stanje u čitavoj Monarhiji, ali su zato oni bili imućniji nego u drugim županijama.

Regulisanje toka reke Tise
Featured

Regulisanje toka reke Tise

Protičući, uglavnom, ravničarskim predelima — Tisa ima vrlo mali pad, jedva 28 milimetara po jednom kilometru. Zbog toga nastaju velika krivudanja reke i neprekidno, razvijanje okuka (meandera). Meanderi su usporavali oticanje što je povišavalo vodostaj, a u periodu topljenja snega, u predelima izvorišta Tise i njenih pritoka, dovodilo do velikih poplava. Da bi se spasle, velike površine obradivog zemljišta, od poplava pristupilo se regulisanjoi toka reke izgradnjom nasipa, a presecanjem mnogih meandera skraćen je tok Tise od 1429 km na 977 km.

Seljačke bune i ustanak Dože Đerđa

Za razliku od radničke klase koja je predvođena sindikatom, ili cehovsokm organizacijom u periodu svoga nastajanja mogla postavljati zahteve i izvojevati neka prava, seljaštvo nije imalo predvodnika. Do pobuna i suprotstavljanja tlačenju i nemilosrdnoj eksploataciji vlastele ili države, dolazilo je stihijno, te je svaki njihov uspeh — mada su do njega retko dolazili — utoliko značajniji.

Vranjevačka buna

Istorija Bečeja i Vranjeva, s obzirom da se radi o izrazito poljoprivrednom području, bogata je seljačkim pobunama i ustancima. Izgleda da su Novobečejcvi i Vranjevčani teže podnosili eksploataicju nego seljaci u okolnim mestima i bili odvažni da, među prvima u svojoj okolini, dignu svoj buntovni glas protiv ugnjetavanja i eksploatacije.

Pored onog što su se odazvali pozivu Doža Đerđa, Novobečejci i Vranjevčani su se prvi, ili među prvima, digli (u oslobođenom Banatu od Turaka) protiv organa vlasti zbog visokih poreza, ili samovolje vlastelina.

Pobuna seljaka u Novom Bečeju
Featured

Pobuna seljaka u Novom Bečeju

Položaj seljaka (kmetova) u Novom Bečeju bio je još teži nego u Vranjevu, u okviru Dištrikta. Okrutno ponašanje i nemilosrdna eksploatacija novobečejskog vlastelina Hadžimihajla-Sisanija izazvalo je seljake da rešenje svojim nevoljama traže u pobuni.

Vlastelin je tako 1788. godine oduzeo zemlju od 155 seljaka, i na mesto oduzete dao im drugu na pustari Berek. Najveći broj (143) seljaka odbilo je da primi i obrađuje zemlju na Bereku, pa je vlastelin bio prisiljen da im vrati prvobitnu zemlju.

Poslednje izbeglice iz Srbije u Vranjevu
Featured

Poslednje izbeglice iz Srbije u Vranjevu

Rat s Turcima 1788-1789. Kočina krajina

Balkan je, i posle proterivanja Turaka iz krajeva južne Ugarske, još dugo bio u centru austrijskog osvajanja. Pripremajući se za rat s Turskom, Austrija je izvršila veliku agitaciju među hrišćanskim stanovništvom u Srbiji, računajući na njihovu pomoć kada se rat prenese na Balkan. Zbog samovolje janičara i pod uticajem austrijske propagande, emigrirao je priličan broj Srba u Ugarsku, gde se stvorene posebne dobrovoljačke jedinice »frajkori«, kao prethodnici austrijskoj vojsci u ratu koji je trebalo da otpočne.

Velika buna 1848-1849. godine

Seljačke bune zauzimaju vidno mestu u istoriji Ugarske. Nemaština i siromaštvo, izazvano stalnim povećanjem nameta i pogoršanjem uslova života, dovodilo je seljake u Ugarskoj da su i pre 1848. godine ustajali protiv ugnjetača.

Uz težak položaj seljaka i prepreka koju je feudalna država predstavljala za razvoj građanskog društva (buržoazije), i politička kriza, koja je zahvatila skoro sve evropske zemlje, od 1846. pa do 1848. godine, doprinela je da ustanak bukne i u Austro-Ugarskoj.

Period posle velike bune

Posle ugušivanja bune uspostavljen je u Austriji i Mađarskoj režim apsolutizma. Ukinute su sve poluustavne privilegije kojima se Mađarska koristila do 1848. godine. Zabranjene su društvene organizacije, uvedena je cenzura, a prema Mađarima učesnicima u buni pooštrene mere praćenja njihovog kretanja.

Arhivski podaci iz tog vremena, koji se odnose na Novi Bečej i okolinu pokazuju usredsređenost vlasti na ponašanje Mađara:

»Prijava vojne komande u Novom Bečeju da mađarski begunci šire svoje ideje.«

Šta su drugi videli i zabeležili o Novom Bečeju u devetnaestom veku

Pored onog što je Evlija Čelebija zapisao o »Lepom gradu Bečeju« iz perioda turske vladavine, interesantno je pročitati i druge ocene i utiske date o Novom Bečeju polovinom devetnaestog veka. Iz četrdesetih godina toga veka imamo opis s podacima, koje je izneo Fenješ Elek i zapise austrijskog putopisca Kuniča, koji je boravio u Novom Bečeju u drugoj polovini devetnaestog veka. Opis života u Novom Bečeju posle velike bune pa skoro do kraja devetnaestog veka dao je Ištvanfi Endre.

U Geografskom rečniku Mađarske Fenješ Elek piše o Novom Bečeju:

Prvi svetski rat
Featured

Prvi svetski rat

Borba za ponovnu podelu sveta javlja se ratovima već krajem devetnaestog veka (špansko—američki rat 1898, rusko—japanski 1904— 1905). Engleska je bila ispred ostalih zemalja u svetu, ali pri kraju devetnaestog veka, naročito posle ekonomske krize 1873. godine, javlja se Nemačka koja u privrednom razvoju sustiže Englesku i nameće zahteve za preraspodelu kolonija.

Sarajevski atentat 28. VI. 1914. je dobro došao kao povod za rat i ostvarivanje ciljeva Nemačke za osvajanje kolonija, suvozemnim putem preko Balkana, Arabijsko poluostrvo i dalje prema Indiji.

Franja Josif I ostareo, nije u Austriji igrao ulogu kakvu je zahtevala situacija u zemlji, zbog čega sve više jača uticaj njegovog sinovca Franca Ferdinanda, koji je, kao i stari kralj, naginjao apsolutističkoj vladavini.

Socijalistički pokret u Novom Bečeju i Vranjevu

Nema pouzdanih podataka kada je nastao socijalistički pokret u Novom Bečeju i Vranjevu, ali se skoro sa sigurnošću može reći da je to negde devedesetih godina devetnaestog veka. Na to upućuje priča u rukopisu Vladimira Boberića, sveštenika, a kasnije episkopa boko-kotorskog, inače poreklom iz Vranjeva. U priči Pop Blagoja (rukopis se nalazi u Matici srpskoj) - Boberić iznosi borbu sveštenika Blagoja (izmišljeno ime, a imao je u vidu određenog sveštenika iz Vranjeva), s nazarenima i komunistima za svakog vernika - Srbina u Vranjevu. Od komunista pominje zidara Dinu (izmišljeno ime) koga su ubili mađarski žandari prilikom pobune zidara zbog niske nadnice, pri izgradnji vlastelinskog dvorca 1899. godine.

Period između dva svetska rata
Featured

Period između dva svetska rata

U vreme završetka prvog svetskog rata i posedanja krajeva preko Save i Dunava, u trenutku ulaska srpske vojske u Suboticu, u Beogradu je 13. novembra 1918. godine potpisan Ugovor o primirju između predstavnika srpske i mađarske vojske. Tim ugovorom predviđeno je koje će krajeve, koji su do tada bili u sastavu Mađarske, zauzeti srpska vojska. Ugovor je, u stvari, potvrdio već uspostavljeno stanje. Srpska vojska je zauzela teritoriju obeleženu linijom: Oršava — Mehadija — Karansebeš — Lugoš — Arad na istoku, rekom Moriš do Segedina i dalje Segedin — Baja — Pečuj — Barč na severu.

Evolucija poljoprivrede u Novom Bečeju: Od stoca do mašinskih vršalica
Featured

Evolucija poljoprivrede u Novom Bečeju: Od stoca do mašinskih vršalica

Hatar Novog Bečeja ima oblik nepravilne geometrijske slike. Pravcem sever — jug prostire se u dužini od 26,2 km, a pravcem istok—zapad 24,8 km. Najduža osa hatara pruža se od najjugozapadnije tačke Bisernog ostrva ka najisturenijoj tački na severoistoku, i iznosi 30,5 km. Karakteristično je da se hatar prostire s obe strane Tise, tako da jednim manjim delom zahvata i prostor Bačke. Ukupna površina hatara iznosi 282 km2, odnosno 28.311 ha. Najvećji deo hatara je na banatskoj strani i zauzima površinu od 24.220 ha. Delovi hatara prostiru se uz desnu obalu Tise: Biserno ostrvo sa 2.678 ha, Medenjača sa 909 ha i Karakter sa 504 ha.

Trgovina i trgovački život u Vojvodini kroz istoriju: Pogled na razvoj i uticaje do 20. veka
Featured

Trgovina i trgovački život u Vojvodini kroz istoriju: Pogled na razvoj i uticaje do 20. veka

Plemićima u Ugarskoj bilo je ispod časti da se bave trgovinom, a jobagyi (mađarski kmetovi) nisu mogli, pa je zbog toga trgovina bila slabo razvijena. U takvim uslovima bilo je razumljivo što su Srbi, koji su raspolagali potrebnim sredstvima, ubrzo preuzeli veći deo trgovine u svoje ruke.

Zanatstvo u Vojvodini: Razvoj i uloga kroz istoriju
Featured

Zanatstvo u Vojvodini: Razvoj i uloga kroz istoriju

Stari putopisi i turski defteri govore da su Srbi trgovci u krajevima preko Save i Dunava igrali značajnu ulogu još pod Turcima, ali se o Srbima zanatlijama, iz tog doba, vrlo malo zna. Podaci o njima javljaju se tek osamnaestog veka što ne znači da zanatstvo i Srba zanatlija nije bilo u tim krajevim i znatno ranije.

Putevi industrijskog razvoja: Priča o Novom Bečeju i Vranjevu

Preteča industrije bili su domaća radinost, zanatstvo, pa u daljoj podeli rada manufaktura do mašinske industrije, automatizacije i elektronike u dalji progres. Kada je Novi Bečej u pitanju onda iznetim pretečama treba dodati još i vodenice, suvače, vetranjače i olajnice, pa do parnih pilana, mlinova i ciglana. To je — na žalost — i sva industrija s kojom su Novi Bečej i Vranjevo zakoračili u dvadeseti vek.

Evolucija saobraćaja kroz vekove: Putovanje kroz istoriju Novog Bečeja
Featured

Evolucija saobraćaja kroz vekove: Putovanje kroz istoriju Novog Bečeja

Posle oslobođenja od Turaka, još dugo su u Banatu postojali isključivo letnji putevi, bez kamene podloge. Prohodnost tih puteva bila je od proleća do jeseni. Već s prvim jesenjim kišama oni opuste i postaju prohodni samo za zaprege dobrih konja, ili četiri vola upregnuta u kola.

Evolucija ugostiteljstva: Kafane i mehane u Novom Bečeju i Vranjevu kroz vekove
Featured

Evolucija ugostiteljstva: Kafane i mehane u Novom Bečeju i Vranjevu kroz vekove

Prve hanove i mehane u Novom Bečeju zabeležio je još u svom opisu Lepog grada Bečeja Evlija Čelebija, da bi posle proterivanja Turaka iz ovih krajeva tek 1738. našli zabeleženo da u Bečkereku te godine nije bilo nijedne mehane, ali da se zato nalazi mehana u Šimuđu; za koju je selo plaćalo arendu (zakupninu) dvadeset forinti. Posle proterivanja Turaka postojale su mehane u Bečeju, Bečkereku, Modošu i Pardanju, ali kako je veliki broj ljudi umro od kuge ili odveden u tursko ropstvo, mehane su zatvorene.

Pioniri finansijskog sektora: Osnivanje i uloga Štedionica u Novom Bečeju
Featured

Pioniri finansijskog sektora: Osnivanje i uloga Štedionica u Novom Bečeju

Razvoj privrede i uspostavljanje boljih komunikacija — parobrodi, izgradnja železnice, doprineli su porastu prometa, a u vezi s tim javila se i potreba za novom funkcijom novca, kao kreditnog sredstva. Formiraju se kreditne ustanove i banke koje su u određenim trenucima, uz odgovarajuću garanciju, uticale na povećanje prometa pojedinih područja, firmi i pojedinaca — trgovaca i zanatlija.