Rusanda je jedno od tri najreprezentativnija i prostorno najveće očuvano zaslanjeno jezero u Srbiji, čije je očuvanje, zbog postojanja staništa i vrsta značajnih na nacionalnom i međunarodnom nivou od veoma velikog značaja i koja, zbog postojećeg iskustva u banjskom lečenju i zdravstvenoj praksi kompatibilnoj sa zaštitom prirode, pruža mogućnost za razvoj usklađen sa prirodom. Na osnovu prirodnih i stvorenih vrednosti i značaja kada je u pitanju očuvanje genskog, specijskog i ekosistemskog diveziteta, geomorfoloških i hidroloških specifičnosti, Park prirode „Rusanda“ ispunjava sve uslove da bude proglašen zaštićenim područjem.
Autentičnost (izvornost)
Rusanda je prirodno nastalo zaslanjeno jezero, smešteno u delu velikog paleomeandra Tise, a okolna staništa i njihovi fragmenti čine područje predloženo za zaštitu tipičnim predstavnikom staništa panonskih slanih stepa i slanih močvara, osobenih za Panonski biogeografski region. Rusanda se nalazi na zapadnom rubu globalne distribucije stepskih slanih jezera. Ova jezera se odlikuju specifičnomgenezom uslovljenom klimom i pedološkim odlikama, kao i bogatim biodiverzitetom.
Reprezentativnost
Rusanda je najveće zaslanjeno jezero u Srbiji. Abiotički i biotički faktori koji uslovljavaju kombinaciju i mozaični raspored tipova staništa, čak i na nivou mikrolokaliteta unutar područja Rusande, njihove odlike (karakteristike zajednica koje ih naseljavaju), kao i veličina prostora predloženog za zaštitu, čine Park prirode tipičnim predstavnikom staništa panonskih slanih stepa i slanih močvara, jednim od samo nekoliko očuvanih na području Srbije. Područje reprezentuje slana Panonska jezera, naročitno bitna za egzistenciju vrsta koje su adaptirane na ekstremne pedološke i hidrološke uslove: povišenu alkalnost i suvu klimu. Među tim vrstama, ekološkim specijalistima, naročito se adaptivnim kapacitetom ističu halofite, vrste prilagođene životnoj podlozi sa visokom koncentracijom minerala. Jezero Rusanda je jedno od mineralima najzasićenijih jezera na području Panonske nizije. Područje, uz to, kao tipičan i funkcionalan deo slatinsko-stepskog koridora u banatskom Potisju, fizički spaja druge lokalitete sličnih karakteristika u jedinstveni predeo.
Usled vekovnog suživota i održivog korišćenja ekosistemskih usluga, banjsko lečilište „Rusanda“ predstavlja veoma dobar primer prirodi bliske i na prirodu oslonjene ekonomije.
Raznolikost
Postoji nekoliko nivoa raznolikosti u prirodi: genska, specijska i ekosistemska.
Najvidljivije komponente raznolikosti su raznolikost staništa i specijska raznolikost (raznolikost vrsta).
Od mnoštva prisutnih stanišnih tipova na području PP „Rusanda“, zabeležen je 21 tip staništa prioritetnih za zaštitu na nacionalnom nivou, pri čemu je 15 navedeno u okviru prioritetnih NATURA 2000 međunarodno značajnih stanišnih tipova, odnosno 19 u selektovanim EMERALD staništima. U retka i, usled funkcionalne nepostojanosti na teritoriji Srbije, fragilna staništa spada 10 tipova, pri čemu se još 6 smatraju i reprezentativnim na području Srbije, a obuhvataju panonske alkalne slatine, slane stepe i utrine.
Na području PP „Rusanda“ zabeleženo je 235 taksona vaskularnih biljaka, 3 vrste gmizavaca, 5 vrsta vodozemaca, 211 vrsta ptica i 31 vrsta sisara. Ovakva raznolikost samo najbolje proučenih grupa živog sveta na relativno malom prostoru ukazuje na veliko bogatstvo i očuvanost staništa unutar njega i na potrebu da se njima upralja na način kojim se obezbeđuje očuvanje postojeće raznolikosti. Sa druge strane, raznolikost vrsta povezana je i sa raznolikošću i specifičnošću adaptacionih tipova. Posebno se ističu biljke halofite: jurčica (Suaeda maritima), panonska jurčica (Suaeda pannonica), solnjača (Salsola soda), trnika (Crypsis aculeata), Bassia sedoides, prilagođene za rast na zemljištu sa povećanom količinom mineralnih soli.
Integralnost
Zaštićeno područje obuhvata celokupni basen Rusande (fundamentalna, najveća prirodna celina unutar područja), kao i sa njim neposredno spojen basen „Kumanske ledine“. Ove dve lokalno najizrazitije prirodne pojave, istog su porekla i sličnih geografskih i bioloških karakteristika. Sa njima su u kontaktu i lokaliteti Trivuginjić kopao i Triangl, lučne mikrodepresije i odsečeni meandri lokalnogistorijskog vodotoka, koji su povezani sa ostalim prirodnim celinama ovog prostora u jedinstveni lokalitet.
Iako je celo područje koje se predlaže za zaštitu prostorno razuđeno kao rezultat fragmentacije staništa, ono se uklapa u celinu predstavljenu staništem panonskih slanih stepa i slanih močvara, koja se prostire u banatskom potisju, sa naročito velikim površinama između Novog Bečeja i Zrenjanina. U ovu celinu ulaze i četiri izvorno slana jezera: Slano kopovo, Ostrovo, Rusanda i Okanj.
Osnovna stvorena vrednost na ovom prostoru, područje Specijalne bolnice za rehabilitaciju „Rusanda“ sa pripadajućim parkom, nalazi se neposredno na severnom rubu jezera. Zbog održivog načina korišćenja lekovitog jezerskog sedimenta, kompleks predstavlja sastavni deo zaštićenog područja i ima karakteristike bliske prirodnim.
Pejzažna atraktivnost
Dominantnu pejzažnu celinu na prostoru Rusande čini sama očuvana depresija jezera Rusanda sa pripadajućim slatinskim livadama, koje se postepeno nastavljaju na njeno vodeno ogledalo. Pojava slanog jezera usled ravnice deluje iznenađujuće, a njegov izgled odudara od okoline. Time pleni pažnju javnosti koja je zainteresovana za prirodne pojave, a unutar koje se nalaze i potencijalni posetioci ovog područja. Sa druge strane, samo jezero je skladno uklopljeno u prostor značajno izmenjen ljudskim aktivnostima, pre svega poljoprivredom. U njemu se nalaze i dva tipična vojvođanska naselja: Melenci i Kumane sa još uvek očuvanom ruralnom arhitekturom i tradicionalnim načinom života.
Postojanje banjskog kompleksa, sa druge strane, oplemenjuje prostor i naglašava njegovu javnu funkciju kao zdravstvenog centra. Sam park, iako predstavlja sekundarno stanište, zbog vizuelno atraktivnog ugođaja upotpunjenog visokim, starim stablima, daje poseban i značajan pečat celom prostoru.
Stepen očuvanosti
Očuvane i funkcionalne populacije, pre svega biljaka i ptica koje egzistiraju na prostoru Rusande, indikuju značajnu očuvanost ekološke funkcionalnosti staništa i njihovih kompleksa na ovom prostoru. I pored izmenjene okoline, očuvanost celine temeljnog fenomena (zaslanjeno jezero i livade na slatinskom zemljištu) je nesumnjiva i nije suštinski degradirana.
