Osnovna pitanja vezana za upravljanje, korišćenje i unapređenje zaštićenih područja regulisana su odredbama Zakona o zaštiti prirode („Sl. glasnik RS“, br. 36/09, 88/10 i 91/10).
Za svako prirodno dobro koje se stavlja pod zaštitu donosi se poseban akt kojim se proglašava zaštita toga dobra, utvrđuju mere i režimi njegove zaštite i određuje pravni subjekt koji će sprovoditi propisane režime zaštite (u daljem tekstu: upravljač).
Upravljač je dužan da zaštitu sprovodi u skladu sa odredbama zakona, akta o zaštiti i plana upravljanja zaštićenim područjem.
Upravljač donosi plan upravljanja za period od deset godina.
Planom upravljanja određuje se način sprovođenja zaštite, korišćenja i upravljanja zaštićenim područjem, smernice i prioriteti za zaštitu i očuvanje prirodnih vrednosti zaštićenog područja, kao i razvojne smernice, imajući u vidu potrebe lokalnog stanovništva.
Sva pravna lica, preduzetnici i fizička lica koja obavljaju određenu delatnost unutar granica zaštićenog dobra, dužna su da svoju delatnost obavljaju u skladu sa planom upravljanja.
Plan upravljanja sadrži naročito:
- prikaz glavnih prirodnih i stvorenih vrednosti, kao i prirodnih resursa;
- ocenu stanja životne sredine zaštićenog područja;
- pregled konkretnih aktivnosti, delatnosti i procesa koji predstavljaju faktor ugrožavanja zaštićenog područja;
- dugoročne ciljeve zaštite, očuvanja i unapređenja i održivog razvoja;
- analizu i ocenu uslova za ostvarivanje tih ciljeva;
- prioritetne aktivnosti i mere na zaštiti, održavanju, praćenju stanja i unapređenju prirodnih i stvorenih vrednosti;
- prioritetne zadatke naučnoistraživačkog i obrazovnog rada;
- planirane aktivnosti na održivom korišćenju prirodnih vrednosti, razvoju i uređenju prostora;
- prostornu identifikaciju planskih namena i režima korišćenja zemljišta;
- aktivnosti na promociji vrednosti zaštićenog područja;
- studijsku (istraživačku), programsku, plansku i projektnu dokumentaciju potrebnu za sprovođenje ciljeva i aktivnosti;
- oblike saradnje i partnerstva sa lokalnim stanovništvom i drugim vlasnicima i korisnicima nepokretnosti;
- aktivnosti i mere na sprovođenju plana sa dinamikom i subjektima realizacije plana upravljanja i način ocene uspešnosti njegove primene;
- finansijska sredstva i druge materijalne pretpostavke za izvršavanje poverenih poslova u upravljanju zaštićenim područjem i način njihovog obezbeđenja.
Ukoliko se u toku primene plana ukaže za potrebno, može se vršiti njegova revizija u skladu sa propisanim merama i režimima zaštite.
Pre isteka perioda za koji je plan donet, mora se nadležnom organu podneti izveštaj o njegovom ostvarivanju. Izveštajem se analizira sprovođenje plana i ostvareni rezultati.
Na plan upravljanja SRP „Okanj bara“ saglasnost daje Ministarstvo, po prethodno pribavljenim mišljenjima nadležnih ministarstava.
Planovi upravljanja ostvaruju se godišnjim programima upravljanja. Na program upravljanja saglasnost daje Ministarstvo.
Upravljač je dužan da nadležnom organu dostavi izveštaj o ostvarivanju godišnjeg programa za prethodnu godinu i godišnji program upravljanja za narednu godinu, do 15. decembra tekuće godine, a izveštaj o ostvarivanju plana upravljanja najkasnije 60 dana pre isteka perioda za koji je plan donet.
O predlogu plana upravljanja zaštićenim područjem upravljač je dužan da obavesti javnost.
Obaveštavanje javnosti podrazumeva javni uvid u predloženi plan.
Javni uvid organizuje i sprovodi upravljač zaštićenog područja i traje 30 dana.
Upravljač je dužan da obezbedi unutrašnji red i čuvanje zaštićenog područja u skladu sa pravilnikom o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi koji donosi, uz saglasnost nadležnog organa.
Pravilnik o unutrašnjem redu donosi upravljač uz saglasnost nadležnog organa jedinice lokalne samouprave koja je donela akt o zaštiti.
Pravilnikom o unutrašnjem redu utvrđuju se pravila za sprovođenje propisanog režima zaštite, a naročito: način ponašanja posetilaca i drugih korisnika pri kretanju, boravku i obavljanju poslova na zaštićenom području; način obavljanja delatnosti pri korišćenju prirodnih resursa i prostora za izgradnju objekata; mesta, površine i objekti u kojima se zbog očuvanja divljih biljaka i životinja i drugih vrednosti ograničava kretanje ili zabranjuje i ograničava obavljanje određenih radnji, kao i trajanje tih mera; vrste divljih biljaka i životinja čije je korišćenje, odnosno branje, sakupljanje i izlov ograničeno, kao i način i uslovi obavljanja tih radnji; uslovi zaštite prilikom obavljanja naučnih istraživanja i obrazovnih aktivnosti; mesta i uslovi za odlaganje otpada; način održavanja urednosti i čistoće zaštićenog područja; postupak izdavanja saglasnosti i drugih akata korisnicima od strane upravljača; način i organizacija čuvarske službe, čuvanja zaštićenog prirodnog dobra, oprema i sredstva neophodna za čuvanje i održavanje; način sprovođenja preventivnih mera zaštite od požara, drugih elementarnih nepogoda i udesa.
Aktom o proglašenju zaštićenog područja bliže se utvrđuju sadržaj i način donošenja i oglašavanja pravilnika o unutrašnjem redu.
Na zaštićenom području zabranjeni su radovi i aktivnosti, odnosno izvođenje projekata, koji oštećuju, narušavaju i menjaju osobine i vrednosti zbog kojih je područje zaštićeno.
Vlada može, u skladu sa zakonom, dozvoliti radove i aktivnosti, odnosno projekte na zaštićenom području, posebno iz oblasti energetike, saobraćajne infrastrukture, vodoprivrede, poljoprivrede, turizma, sporta, rudarstva i zaštite prirode i životne sredine čije je izvođenje zabranjeno propisanim režimima zaštite, ukoliko se radi o projektima od opšteg interesa i nacionalnog značaja.
Za radove i aktivnosti, odnosno izvođenje projekata na zaštićenom području sprovodi se postupak procene uticaja na životnu sredinu, u skladu sa zakonom, uz obavezno pribavljanje akta o uslovima i merama zaštite prirode.
Za radove i aktivnosti, odnosno projekte za koje se ne sprovodi postupak procene uticaja na životnu sredinu, a koji mogu imati uticaj na vrednosti i obeležja SRP „Okanj bara“, izvođač radova, odnosno nosilac projekta, dužan je da od Zavoda pribavi akt o uslovima i merama zaštite prirode, u skladu sa odredbama Zakona o zaštiti prirode Planirane radove i aktivnosti, odnosno izvođenje projekta, nosilac projekta dužan je da pismeno prijavi upravljaču zaštićenog područja. Upravljač je u obavezi da nosioca projekta upozna sa mogućnostima za obavljanje planiranih radova na datoj lokaciji, kao i proceduri koja se mora sprovesti u slučaju da se zahtevani radovi mogu izvoditi na zaštićenom području.
Zaštićena područja mogu se koristiti i posećivati na način koji ne ugrožava njihove vrednosti i sprovođenje zaštite.
Korišćenje i posećivanje zaštićenog područja dozvoljeno je svima pod jednakim uslovima, u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode i aktom o zaštiti tog prirodnog dobra.
Ako bi se korišćenjem i posećivanjem zaštićenog područja mogla prouzrokovati opasnost za njegovo očuvanje, može se zabraniti ili ograničiti njegovo korišćenje i posećivanje.
Vlasnik ili korisnik nepokretnosti u zaštićenom području dužan je da dozvoli pristup određenoj prirodnoj vrednosti, radi zadovoljenja naučnih, obrazovnih, estetskih, kulturnih i rekreacijskih potreba, na način i pod uslovima utvrđenim aktom o proglašenju zaštićenog područja.
Zaštićenim područjem upravlja pravno lice (u daljem tekstu: upravljač), koje ispunjava stručne, kadrovske i organizacione uslove za obavljanje poslova očuvanja, unapređenja, promovisanja prirodnih i drugih vrednosti i održivog korišćenja zaštićenog područja.
Upravljač se određuje/imenuje aktom o proglašenju.
Organ nadležan za donošenje akta o proglašenju može za potrebe upravljanja jednim ili više zaštićenih područja osnovati javno preduzeće, javnu ustanovu ili privredno društvo.
Ispunjenost uslova u pogledu kadrovske, tehničke i druge osposobljenosti za obavljanje poslova upravljača utvrđuje Ministarstvo, u postupku pripreme predloga akta o proglašenju.
Ministar propisuje bliže uslove u vezi sa uslovima koje mora ispunjavati upravljač.
U cilju zaštite i prezentacije prirodnih vrednosti zaštićenog područja upravljaču, kada ima svojstvo pravnog lica, mogu se dodeliti na korišćenje nepokretnosti u javnoj svojini, u skladu sa zakonom i propisima koji uređuju korišćenje sredstava u svojini Republike Srbije i dobara od opšteg interesa.
U upravljanju zaštićenim područjem upravljač, je dužan naročito da:
- čuva zaštićeno područje i sprovodi propisane režime zaštite;
- unapređuje i promoviše zaštićeno područje;
- donosi plan upravljanja i akt o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi utvrđen aktom o zaštiti;
- obeleži zaštićeno područje, granice i režime zaštite u skladu sa posebnim pravilnikom o načinu obeležavanja;
- osigura neometano odvijanje prirodnih procesa i održivog korišćenja zaštićenog područja;
- daje saglasnost za obavljanje naučnih istraživanja, izvođenje istražnih radova, snimanje filmova, postavljanje privremenih objekata na površinama u zaštićenom području i daje druga odobrenja u skladu sa ovim zakonom i pravilnikom o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi;
- obezbedi nadzor nad sprovođenjem uslova i mera zaštite prirode;
- prati kretanje i aktivnosti posetilaca i obezbeđuje obučene vodiče za turističke posete;
- vodi evidencije o prirodnim vrednostima i o tome dostavlja podatke Zavodu;
- vodi evidenciju o ljudskim aktivnostima, delatnostima i procesima koji predstavljaju faktor ugrožavanja i oštećenja zaštićenog područja i o tome dostavlja podatke Zavodu i Ministarstvu;
- vodi evidenciju o nepokretnostima sa podacima od značaja za upravljanje zaštićenim područjem;
- u saradnji sa republičkom i pokrajinskom inspekcijom i organima bezbednosti sprečava sve aktivnosti i delatnosti koje su u suprotnosti sa aktom o zaštiti i predstavljaju faktor ugrožavanja i devastacije zaštićenog područja;
- donosi akt o naknadama;
- vrši i druge poslove utvrđene zakonom i aktom o zaštiti.
Ako upravljač vršenjem poslova utvrdi da je učinjen prekršaj ili postoji osnovana sumnja da je učinjeno krivično delo ili privredni prestup, ovlašćen je i dužan da podnese odgovarajuću prijavu ili zahtev za pokretanje prekršajnog postupka.
U cilju obaveštavanja, pružanja pomoći i kontrole posetilaca i naplate naknade za upotrebu motornog vozila u zaštićenom području, na javnom putu kroz zaštićeno područje može se zasnovati ulazna stanica sa odgovarajućim objektima, opremom i osobljem, na osnovu prostornog odnosno urbanističkog plana i plana upravljanja zaštićenim područjem i uz saglasnost upravljača javnost puta.
Ulazna stanica može imati i objekte, sredstva, opremu i lica za potrebe održavanja javnog puta i bezbednosti saobraćaja.
Kada se na ulaznoj stanici vrši naplata naknade, upravljač zaštićenog područja dužan je da naplatu organizuje tako da obezbedi protok vozila sa što manjim zastojem, a u skladu sa saobraćajno-tehničkim uslovima, koje utvrđuje upravljač javnog puta u postupku izdavanja saglasnosti.
Ukoliko se u postupku nadzora nad radom, stručnog i inspekcijskog nadzora utvrdi da upravljač ne izvršava obaveze ustanovljene aktom o zaštiti, upravljanje zaštićenim područjem se oduzima i poverava drugom upravljaču.
Ministar propisuje način obeležavanja zaštićenog područja.
