Povodom devet vekova prvog pisanog pomena imena ovog istorijskog lokaliteta
Bogata događajima istorija nekadašnjeg srednjovekovnog utvrđenja, izgrađenog na peščanom ostrvu između današnjeg Novog Bečeja i Bečeja, retko je bila predmet interesovanja istoričara i zaljubljenika u prošlost. Ako se izuzme jedini do sada celovit rad Rudolfa Šmita, koji je o toj tvrđavi pisao pre pola veka, podaci o tom utvrđenom gradu u izvorima i literaturi pominju se samo fragmentarno i veoma je teško izvršiti jednu potpuniju rekonstukciju zbivanja i događanja, vezanih za postojanje našega „grada", kako ga mi, današnji Novobečejci i Vranjevčani iz milošte nazivamo. Na osnovu danas jedva očuvanih delova zidina, koji prilikom visokog vodostaja tek što izviruju iznad površine Tise, s kojima u vreme letnje sezone druguju i posećuju samo ribari i kupači željni samoće i mira, teško se, ili bolje rečeno nikako, može stvoriti i najmanja predstava o nekadašnjoj moći i sjaju bečejske tvrđave oko koje su postojala a kasnije nakon rušenja, početkom XVIII veka, i razvila naselja Novi Bečej (Vranjevo), Bačko Gradište, Bečej i druga.
Koncentracija arheoloških lokaliteta od neolitskih vremena u neposrednoj blizini „grada" svakako svedoče da je to područje bilo veoma zanimljivo boravište, ne samo ribara, lovaca, već i najstarijih zemljoradnika. Najverovatnije je to područje imalo određenog značaja i u rimskom periodu u borbi protiv varvarskih plemena o čemu svedočanstva pružaju opeke uzidane u ostatke tvrđave a takođe i pronađeni novac iz tog perioda. Na žalost, za kasniji period jedva imamo opipljivih materijalnih dokaza o postojanju nekog utvrđenog prelaza na Tisi ali je sigurno da je moralo tu ono postojati i imati određenu ulogu u raznim prolascima i komešanjima plemena koja su se tuda kretala u vreme ranog srednjeg veka.
Sve do pod kraj XI veka nemamo u pisanim istorijskim izvorima sigurniji podatak o Bečeju mada se pominju imanja porodice Becsey, kao i „bečejsko pristanište", da bi se tek 1091. godine pojavio podatak vezan za bečejsko naselje. Bečej se kao naselje, trg ili sajmište razvio neposredno pored skele koja se tu nalazila sasvim sigurno i u ranija vremena a u srednjem veku su se takvi prelazi nazivali brodovima kakvih je na Tisi bilo kod Borđoša, Čuruga, Titela, Mola, Kanjiže i na drugim mestima na toj ravničarskoj reci. Intenzitet prometa koji se obavljao preko tih skela, najčešće trgovina soli, ribe, vina, stoke, žitarica i drugog, uslovljavao je njihovu važnost a putem skelarina i ubiranja drugih dažbina ostvarivala se prilična dobit.
Koliki je značaj imao taj prelaz između današnjeg Novog Bečeja i Bečeja, svedoči i to da će već početkom XIV veka tu biti izgrađena tvrđava koja je bila najbolje utvrđeni objekat u ovom delu današnje Vojvodine. Dugo se u istoriografiji smatralo da je najstariji pisani pomen Novobečejskog grada vezan za 1328. godinu. Međutim, u novije vreme pronađen je jedan dokumenat pisan latinskim jezikom gde se među naseljima na Tisi pominje i Bechey, gde je pleme Kumana potučeno od strane ugarske vojske.
O poreklu imena Bečej postoji nekoliko pretpostavki. Po jednima svoje ime dobio je od reči beč kojom se u ranija vremena označavao posed, plodna zemlja, po drugima - da vuče korene iz turskog jezika i da znači grad na vodi, što je dalje od pravog značenja, mada je takvo stanovište zastupao Hasan Rebac, jer se on u istorijskim izvorima pojavljuje znatno ranije nego što su Turci došli u ove prostore. Istorijska nauka i toponomastika, ipak, smatraju da se radi o reči mađarskog porekla i da je naselje svoje ime dobilo po jednoj moćnoj srednjovekovnoj porodici Vesseu iz doba prvih Arpadovića koja je u to vreme imala ne male posede i u ovim krajevima.
Međutim, baš ta činjenica dovodi u sumnju da su pomeni Bečeja baš uvek vezani za ovaj grad na Tisi.
Sigurniji podatak, bar za sada, vezan je za 1238. godinu kada se to naselje u darovnici ugarskog kralja Bele IV koji je vladao od 1235. do 1270. godine, pominje kao willa Wechey koje je on konventu vitezova hospitalaca u Stolnom Beogradu potvrdio vlasništvo nad naseljem koje je u ranija vremena pripadalo kraljevskom zapovedništvu tvrđave u Baču.
Utvrđeno naselje Bečej je postao negde izmeu 1300. i 1320. godine o čemu svedoči podatak da se već 1342. godine u jednom dokumentu pominje kastelan-zapovednik bečejske tvrđave. Njegovo vojno, strateško i ekonomsko značenje potvrđuje i činjenica da je on bio jedini srednjovekovni utvrđeni grad u ovom delu Potisja. Kao tipično rečno utvrđenje služio je za zaštitu prevoza i trgovine, kontrole saobraćaja rekom a takođe i za obezbeđenje bečejskog vlastelinstva.
Krajem XIV veka, tačnije 1386. godine budući ugarski kralj Žigmund Luksemburški poklonio je to utvrđenje braći Ladislavu i Stevanu Lošonciju.
Za istoriju bečejske tvrđave s početka XV veka vezana su i zbivanja opštijeg karaktera koja su u neposrednoj vezi s prodorom Turaka u balkansko-panonski prostor. Naime, turski poraz kod Angore 1402. godine imao je uticaja i na srpsko-ugarske odnose. Stevan Lazarević, koji se u angorskoj bici borio na strani svog zeta sultana Bajazita I, vraćajući se sa bojišta dobio je od vizantijskog cara Jovana VIII titulu srpskog despota što je uticalo da ugarski kralj Žigmund u svojim borbama s anžuvincima zatraži pomoć od Stevana. Za protivuslugu Lazarević je 1404. godine dobio posede u južnim delovima Ugarske, među kojima i utvrđeni grad Bečej. Od tog vremena otpočinje i s intenzivnijim naseljavanjem srpskog življa u te krajeve, jer je despot na svoje posede postavljao i dovodio svoje činovnike i pomoćno osoblje. Tako je, primera radi u jednom dokumentu zabeleženo da je u Arači 1417. godine kao despotov upravnik bio izvesni Brajan.
Nakon smrti despota Stevana Lazarevića 1427. godine njega nasleđuje sestrić Đurađ Branković koji dobija i posede u Ugarskoj. Pored onih u Sremu, dela Tamiške županije s Vršcem, u Bačkoj prostor od Čuruga do Sente i ostalih poseda Đurađ je držao i veliki deo Torontalske županije a time i bečejsko vlastelinstvo s tvrđavom, skelom i okolnim naseljima. Prema podacima despotovog savremenika čuvenog francuskog putopisca Bertrandona de la Brokijera, koji je 1433. godine, vraćajući se iz Carigrada, prešao Tisu kod Bečeja, Đurađ Branković je s ugarskih poseda imao godišnji prihod od oko 50.000 dukata od kojih je veliki deo ostvarivao od naplate skelarina.
Istorijski podaci beleže i da je 1440. godine zapovednik bečejske tvrđave bio izvesni Ladislav Gesti kada se Bečej spominje kao značajno carinsko mesto. Naš „grad" pominje se i u, najnovije vreme utvrđenoj falsifikovanoj, povelji Đurađa Brankovića iz 1441. godine gde on to značajno utvrđenje, kojem je pripadalo deset sela i četiri varoši s maltarinom poklanja svome navodnom rođaku Pavlu Biriniu od Verone.
O izuzetnom značaju tvrđave svedoči i podatak da se ovde i u Arači 1442. godine održavaju sednice Torontalske županije.
U nemirnim vremenima, polovinom XV veka dolazi do čestih sukoba između Đurađa Brankovića i porodice Hunjadi, koji su imali znatnog odraza na zbivanja i vezanih za istoriju bečejske tvrđave, jer je ona često menjala gospodare.
Pobeda Janoša Hunjadija, u narodnim pesmama poznatog kao Sibinjanin Janko, nad Turcima u Vlaškoj 1442. godine podigla je veru hrišđana da je otpor turkoj vojsci moguć.
Despot Đurađ je u to vreme bio na strani Hunjadija, ali su se posle njegovog poraza kod Varne 1444. njihovi odnosi pogoršali, a naročito posle Hunjadijeve katastrofe na Kosovu 1448. godine. Dobivši ponovo despotovinu od sultana Murata II, odnosi despota Đurađa s Turcima su se poboljšali, a posebno dolaskom na vlast Mehmeda II Osvajača 1451. godine za koga je bila udata i despotova kći Mara. Te okolnosti uticale su da se Hunjadi ponovo izmiri s despotom Đurđem.
Istorijski izvori zabeležili su da je Bečej 1450. godine držao Janoš Hunjadi, jer se te godine tu održava sednica državnog sabora pod njegovim rukovodstvom. Već sledeće 1451. godine grad ponovo dolazi u posed staroga despota Đurđa, da bi ga 1455. godine za kratko držao Mihajlo Silađi, šurak Janoša Hunjadija, koji se 1456. istakao u herojskoj odbrani Beograda od Turaka. Neposredno pred smrt, a umro je 1456. godine, despota Đurđa ponovo zatičemo u bečejskm gradu gde provodi vreme u lovu i političkim pregovorima. Nakon njegove smrti Bečej je najverovatnije u rukama njegovih sinova: slepih Grgura i Stevana i najmlađeg Lazara, što potvrđuje jedna najverovatnije falsifikovana, povelja Matije Korvina iz 1458. godine kojom on ovlašđuje Mihaila Silađija „da posedne tvrđavu Bečej zajedno sa njom pripadajućim varošima, naseljima i dobrima, u slučaju da sinovi despota Đurđa iznevere ugarskog kralja...".
Prve dodire s turskim osvajačima bečejska tvrđava imala je 1482. godine. Septembra iste godine turska vojska pošla je iz Smedereva prema Temišvaru radi pljačke. Prema podacima koje donosi istoričar Aleksa Ivić, posle trodnevne pljačke po Banatu oko 10.000 turskih konjanika sukobio se s ugarskim na jednoj poljani u blizini Bečeja. Na čelu hrišđanske vojske bili su despot Vuk u narodnim pesmama znan kao Zmaj Ognjeni Vuk, Pavle Kinjiži i Petar Doci. Posle strahovite borbe Turci su imali oko 3.000 mrtvih. Zaplenjeno je „silno bogatstvo" od čega je deo poslat kralju Matiji kao dokaz te velike pobede.
Jedno vreme bečejski grad je bio neposredno u rukama kralja Matije Korvina. Zabeleženo je da je on 1448. godine zabranio nadzornicima skele kod Bečejske tvrđave da ubiraju skelarinu i druge takse od segedinskih građana koji su svoja vina iz sremskih vinograda vozili za Segedin.
Posle Matijine smrti od 1492. godine Bečej je u posedu porodice Gereb od Vingarta.
Nemiri seljaštva prouzrokovani ustankom Đerđa Dože zahvatili su i krajeve oko Bečeja. Koristeći priliku organizovanja krstaškog rata protiv Turaka, ugarski kmetovi umesto da krenu na Turke, okrenuli su se protiv feudalaca u želji da se oslobode od feudalnih davanja. U tom ustanku pod neposrednim rukovodstovm Đerđa Dože pobunjenici su zauzeli 1514. godine i bečejsku tvrđavu u cilju obezbeđenja zaleđa vojsci koja je opsedala Temišvar. Međutim, ustanak je ubrzo u krvi ugušen od strane Jovana Zapolje, erdeljskog vojvode i budućeg kralja.
Ugarski poraz od Turaka u Mohačkoj bici 1526. godine, a naročito borba za ugarsku krunu, nakon te bitke između Ferdinanda Habsburškog i Jovana Zapolje, imala je snažnog odraza i u tim prostorima. Srpski vojvoda Stevan Balentić koji je često menjao strane između Ferdinanda i Zapolje početkom maja 1531. godine napao je svojim četama Bečej koga je u to vreme držao jedan od najznačajnijih Zapoljinih pristalica Stefan Verbeci. Poznat je podatak da je Balentić topovima porušio zidove i noću jurišem zauzeo gradsku tvrđavu.
U istorijskim izvorima pominje se i podatak da je Jovan Zapolja prilikom odlaska na poklonjenje sultanu Sulejmanu II Tisu prešao kod Bečeja.
Jedno vreme bečejski grad je bio i vlasništvo udovice Jovana Zapolje, kraljice Izabele.
Godine 1547. Turci su zahtevali predaju Bečeja i Bečkereka s ostalim naseljima u Banatu. Međutim, erdeljski kancelar fratar Đorđe uspeo je da Turke poklonima odvrati od te namere. U to vreme fratar Đorđe je tajno pregovarao s kraljem Ferdinandom I da se ti krajevi njemu predaju na upravu. Ti pregovori trajali su sve do turskog napada na Bečej i Bečkerek 1551. godine. Turci su te godine februara meseca ponovo zahtevali predaju ta dva grada, a isto tako i zaostali deo harača što je ugarski sabor odbio. S proleća iste godine za zapovednika u potiskim krajevima postavljen je Jovan Baptista Kastaldo koji je otpočeo s pripremama za odbranu Banata. Kada je sultan Sulejman saznao za te događaje, poverio je vođenje vojnih operacija u Banatu beglerbegu Rumelije Mehmedu Sokoloviću. Bečejsku tvrđavu za odbranu od Turaka trebao da je pripremi Stefan Lošonci koga je početkom septembra u Bečej poslao Andrija Batori s oko 500 konjanika. Međutim, odbrana od Turaka nije najozbiljnije shvaćena što svedoči i podatak da je organizovana svega nedelju dana pre samog napada na bečejski grad.
Mehmed Sokolović krenuo je na Banat 7. septembra 1551. godine s vojskom od oko 80.000 ljudi i 50 topova, prešavši Dunav kod Petrovaradina, da bi 11. septembra zastao kod Čuruga. Jedna turska flotila krenula je sa 25 brodova uzvodno prema Bečeju, ali ju je niže utvrđenja iznenadila vojska Stefana Lošoncija i razbila je. Nakon te pobede Lošonci se povukao u Temišvar a Kastaldo je za zapovednika bečejske tvrđave postavio Tomu Sentanaia a za pomoćnike Gabriela Figedia, Emiriha Nađa i Jonasa Sentimreia. Mehmed Sokolović je opseo Bečej 15. septembra. Sutradan su Turci bombardama i spravama za lomljenje zidina napali utvrđeni grad. Prema pisanju Alekse Ivića posada od oko 400 ugarskih vojnika hrabro se borila, čak je u jedan mah izvela i iznenadni juriš na Turke. „Mnoge od njih poubijaše, glave im posekoše i prenesoše u grad a jednog živog uhvatiše pa ga razapeše pred kapijom gradskom. Međutim, nesravnjenoj sili turskoj nije se moglo odoleti".
Posle četvorodnevne herojske odbrane čitava ugarska posada koja je grad branila bila je posečena kada su Turci na juriš 19. septembra zauzeli utvrđeni grad. Nakon toga Sokolović je u razorenom gradu ostavio jaču postaju, a sam krenuo dalje ka Temišvaru. Nakon tog događaja nastupio je skoro vek i po vladavine Turaka bečejskim gradom koji su ga zbog strateškog značaja popravili i ponovo doveli u red.
Turski period istorije bečejske tvrđave veoma malo nam je poznat. U literaturi i izvorima srećemo samo fragmentarne podatke, ali i to malo podataka svedoči o značaju Bečeja i u ovom periodu.
Bečej je bio sedište nahije koja je pripadala Čanadskom sandžaku a taj Temišvarskom ejaletu čiji je prvi beglerbeg od 1552. bio Kasim beg. O turskoj posadi bečejskog grada iz druge polovine XVI veka veoma malo znamo. Raspolažemo jedino nepotpunim popisom iz 1579/80. godine gde se navodi da je džemat Muslimana tvrđave brojao dvadeset i jednog čoveka. Među njima je i dizdar, Ćehaja, seroda, dvojica serbuljuka, džundija, imam i hatib. Pomen te dvojice poslednjih jasno nam svedoči o postojanju islamske bogomolje u okviru tvrđave.
Buna Srba u Banatu 1594. godine imala je direktnog odjeka i na bečejski grad, jer su ustanici u leto iste godine, nakon zauzimanja Bečkereka zauzeli grad i opkolili gradsku tvrđavu u kojoj je bilo između 50 i 60 turskih vojnika. Posada je ponudila ustanicima tvrđavu na predaju, ali pod uslovom da sa sobom mogu poneti sve blago na šta ustanici nisu pristali i na juriš je osvojiše. Sledeće godine Sinan, paša, temišvarski beglerbeg u krvi je ugušio ustanak Srba od kojih je veliki deo prebegao u Erdelj i Austriju.
Zabeležen je još jedan napad na bečejsku tvrđavu iz tog vremena kada su hajduci 1599. sa 32 broda uspeli da je opljačkaju i da se s bogatim plenom vrate u Komoran.
Najlepše podatke iz istorije turskog perioda bečejske tvrđave pruža nam putopisac Derviš Mehmed Zili, poznatiji kao Evlija Čelebija koji je šezdesetih godina XVII veka proputovao i našim krajevima. U njegovo vreme od 168 naselja u Banatu samo je 9 imalo status mesta, palanke, varoši i grada od kojih je jedan bio i naš Bečej. Prema Evliji Čelebiji „Bečej je vakufsko, zadužbinsko dobro. U njemu se u to doba nalazila vojnička posada od 40 momaka, poreznik, carinski inspektorat i janičarski serdar. Zakupnina od carine pripadala je temišvarkoj posadi. Grad na Tisi je divan, četvorouglast, od cigle, a obuhvata površinu od 500 koračaji. Jedna kapija zvala se pristanišna a druga Ogrun-kapija. Kod pristaništa nalazila se jedna gostionica i 50 dućana. U to vreme nalazila se u Bečeju džamija prepravljena od crkve, jedna medresa, tri osnovne škole, jedan manastir, jedno kupatilo i sto kuća. Imao je veliku luku, stanovništvo se većinom bavilo trgovinom soli i ribe. Evlija hvali stanovništvo kao vrlo gostoljubivo, a varoš kao ugodnu i krasnu s mnogo vrtova i vinograda. Iz Bečeja je Evlija krenuo u Bečkerek do koga je putovao šest sati. Na putu je, kaže on, prolazio pored cvatnih polja i sela."
U austro-turskom ratu 1683-1699. bečejska tvrđava nije igrala značajniju ulogu. Jedino je zabeleženo da je general Hajzler 4. juna 1696. iz tabora kod Bečeja javio u Beč da mnogi od pripadnika srpske milicije napuštaju službu pošto nisu primili platu i da nemaju od čega da žive. Takođe je zabeleženo i to da je Eugen Savojski, neposredno pred bitku za Sentu u Bečeju sagradio magazin s komorom.
Prema odlukama mira u Sremskim Karlovcima 1699. godine, po kojem su Turci bili potisnuti istočno od Tise, odlučeno je da se sva utvrđenja na toj reci imaju porušiti pa time i Bečej. Naročito su se za rušenje tih utvrđenja zalagali Turci kako ih Austrijanci ne bi mogli sada koristiti u borbi protiv njih. Određena je i carska komisija na čelu s Luiđi Fernando Mersilijem koja je imala zadatak da nadzire rušenje tih tvrđava. S rušenjem bečejskog utvrđenja otpočelo se u martu 1701. godine pod rukovodstvom komandanta Segedina Johana Fridriha de Globica. Ono je teklo veoma sporo, ne samo zbog nedostatka radne snage i lošeg vremena, već i zbog naročite debljine zidova. U organizovanju radova učestvovao je i kapetan inženjer Johan Kristijan de Kolet koji je imao zadatak da u krajevima oko Tise izgradi nova naselja u koja će kasnije biti smeštena srpska milicija.
Prema jednom izveštaju komandanta u Aradu Lefelholca koji je ovaj poslao Dvorskom ratnom savetu u Beč, ističe se da je grad Bečej okružen jednim rukavom Tise i usled toga leži potpuno u vodi a ima i jake stare zidine, dok je Globic, izveštava isti Savet, da će bedemi kada budu razvaljivani pasti u duboku vodojažu i malo će se šta od materijala moći sačuvati sem cigala od središnje kule.
Zahvaljujući pedantnosti inženjera Koleta sačuvan nam je opis i plan bečejske tvrđave, koji se danas čuva u Krigsarhivu u Beču, a koji je od zaborava otrgao Rudolf Šmit, pišući o ovome gradu. Prema njima, Bečej je bio tipičan srednjovekovni grad na vodi.
Preko jednog pokretnog mosta dolazilo se u prednji grad koji je bio oivičen palisadama. Kroz gradsku kapiju ulazilo se u gradsko dvorište gde je u sredini bila glavna gradska kula visoka 17, 2 metra. Utvrđenje je bilo četvorouglastog oblika gde su se na uglovima nalazile polukule čija je spoljašnja strana bila visoka 14,4 m, a unutrašnja 11,7 m iznutra. Ceo unutrašnji raspored u kojem se nalazio i stan komandanta s pratećim objektima pruža sliku utvrđenja koje je služilo isključivo za odbranu. Najverovatnije da nije nikada bio ukrašavan umetnički baš iz tih razloga. Građen je isključivo od cigala u malteru a samo su ivice glavne kule bile od kamenih blokova. Za pojačanje temelja postavljena su vertikalna hrastova debla koja se i danas mogu uočiti prilikom veoma niskog vodostaja. Glavnu odbrambenu snagu davala je gradu Tisa što je još bilo pojačano i dubokim jarkom Z m širokim 30 m. Grad je imao površinu od 2.331 m² od čega je 440 m² bilo izgrađeno. Dužina bedema i kula iznosila je 280 m , promer tvrđave bio je 48,5 m, a prilikom rušenja trebalo je ukloniti skoro 3.000 m³ zida što je, na žalost, i veoma savesno učinjeno do polovine maja 1701. godine.
Krajem XVIII veka i prvih decenija XIX u vreme velikih melioracionih radova u Habsburškoj monarhiji, u cilju isušivanja močvarnih terena oko reka i izgradnje kanala Dunav-Tisa, prišlo se i ispravljanju meandra Tise tako da je rečno korito usmereno preko ostataka nekadašnjeg utvrđenja.
Uporedo s rušenjem bečejske tvrđave otpočelo se i s građenjem novog naselja na desnoj obali Tise gde se imala smestiti srpska milicija. Ovo naselje dobilo je ime Noe Veshe - Novi Bečej za razliku od našeg Turskog, jer će se on još kratko vreme nalaziti na turskoj teritoriji. Naš Bečej će naziv Turski zadržati sve do XX veka kada će naš dobiti ime Novi Bečej a bački će postati Stari.
Na osnovu postojećih istorijskih izvora veoma je teško izvršiti rekonstrukciju postojanja naselja oko nekadašnje tvrđave. Spominju se Berek, Borđoš, Matej, Sent Kiralj, Šimuđ, Vran, Arača, u blizini današnjeg Starog Bečeja naselje Kovince itd. Gotovo je sigurno da se i Bačko Gradište početkom XVIII veka počelo naseljavati na pusti, tj. mestu gde je nekada postojalo naselje. Prvi Vranjevčani počeli su naseljavati deo koji je bio nešto udaljeniji od Tise i koji se zvao Vran, Vranjak, Vranovo. U Pećkom pomeniku iz 1717. godine pominje se da je imao 20 domova a 1727. četrdeset pet. U to vreme Vranjevčani su se doselili bliže Tisi na uzvišicu neposredno pored nekadašnje tvrđave blizu bečejskog šanca, gde je sada bilo i sedište Vranjevačke kompanije srpske milicije.
Polovinom XVIII veka dolazi do razvojačenja Potisko-pomoriške granice. Ovde je interesantno napomenuti da je u Beč ispred srpskih graničara išao i Vranjevčanin ober kapetan Lazar Popović. Nakon razvojačenja granice znatan broj graničara preseljava se iz Bečke i dolazi na banatsku stranu i naseljava i Vranjevo. Međutim, teški uslovi života i druge prilike uslovile su masovan odlazak u Rusiju među kojima je bilo i Vranjevčana. Da bi bečki Dvor to sprečio, Vranjevčani su 1752. godine dobili pustare Šimuđ, Matej, Vranjak i Sent Kiralj. Ubrzo dolazi i do formiranja Velikokikindskog dištrikta u koji Vranjevo ulazi kao slobodna kraljevska varošica. U to vreme on je imao 207 pravoslavnih i 44 katolička doma. Tada on dobija i svoje novo ime Francisdorf-Franjevo koje prerasta u slaveniziranu varijantu Vranjevo. Nakon ukidanja Dištrikta Vranjevo od 1. avgusta 1888. godine postaje Aracs sve do 1919. godine kada postaje samostalna opština pod imenom Vranjevo.
Nakon rušenja tvrđave Turski Bečej, za razliku od Vranjeva razvijao se u drugom pravcu.
Posle proterivanja Turaka iz Banata 1717. godine Banatom je upravljano direktno iz Beča, prvo preko vojnog zapovednika u Temišvaru a od 1751. preko civilne uprave Zemaljske administracije. Pošto Turski Bečej nije potpadao pod Vojnu granicu, on je bio direktno vezan za Dvorsku komoru u Beču. Od 1779. godine kada je Banat inkorporiran u Ugarsku i stvorene županije Turski Bečej našao se u sastavu Torontalske županije u čijem će sastavu biti sve do kraja Prvog svetskog rata. Nakon te inkorporacije Dvorska komora je rasprodala veći deo svoje zemlje u Banatu koji nije ušao u sastav Dištrikta. Tom prilikom 1781. godine Turski je Bečej kupila porodica Sisanji.
Od kraja XVII veka Turski Bečej, zajedno s Vranjevom, postaće jedan od najznačajnijih centara za trgovinu žitom rečnim putem sve do izgradnje železničke pruge 1883. godine.
U međuratnom i ratnom periodu Vranjevo i Novi Bečej su zasebne političke opštine, a od kraja XIX veka u Novom Bečeju je i sedište Novobečejskog sreza. Zanimljivo je napomenuti da je na inicijativu Udruženja trgovaca i industrijalaca u Novom Bečeju i novobečejske opštine još 1929. godine pokrenuta akcija spajanja s opštinom vranjevačkom i stvaranja grada s uređenim senatom. Međutim, Vranjevčani su se tome žestoko suprotstavili i to odbili. No, ipak nakon oslobođenja 1944. godine pokrenuta je ponovo inicijativa da se ta dva naselja spoje, što je i učinjeno 1946. godine pod imenom Vološinovo da bi 1952. godine dobilo ime Novi Bečej koje i danas nosi.
